Tomaat, goudappel en liefdesappel

De oorsprong van de tomaten ligt vermoedelijk ergens in het Andesgebergte van Zuid-Amerika. Een wilde variëteit kan nog steeds in Peru, Ecuador en Noord-Chili gevonden worden. Hoe de tomaten - en zijn familieleden als de chilipeper - noordwaarts gereisd zijn is onbekend omdat er (nog) geen archeologische sporen zijn ontdekt.

Tomaten zijn nu inheems in Zuid- en Midden-Amerika. In 1519 werden de tomaten voor de westerse wereld ontdekt door Hernan Cortéz (1485 – 1547), een Spaanse conquistador. In het Spaans klinkt dat woord conquistador natuurlijk heerlijk exotisch, maar het betekent niets meer (en niets minder) dan ’veroveraar’, een woord dat direct ook doet denken aan het Engelse woord conquest (‘verovering’). Cortés was erg bedreven in dat veroveren en onder zijn leiding werd de val van het Azteekse rijk ingeluid en hij bracht grote delen van Mexico onder het bewind van de Koning van Castilië.

[Foto: Hernán Cortéz]

Ons woord voor tomaat stamt uiteraard af van het Spaanse tomate, wat op zijn beurt weer is afgeleid van tómatl, een woord uit het Nahautl, de taal van de Nahuas, verwant aan de Azteken in Mexico, en is op zichzelf weer een afleiding van tomana ('zwellen').

Toen de eerste tomaten in Europa arriveerden werden als sierplanten aangeplant, maar werden beslist niet gegeten omdat men meende dat ze wel giftig moesten zijn.

Het is aannemelijk dat de eerste tomaten geel van kleur waren: in Italië worden tomaten namelijk pomo d’oro (‘appel van goud’ of ‘goudappel’), in de Spaanse taal werd dat verbasterd tot pome dei moro (‘appel van de Moor’ of ‘Moorse appel’). De Fransen, slordig als altijd, vertaalden het Italiaanse woord ook weer foutief en daar werd het aspomo d'amore (‘appel der liefde’).

De eerste keer dat een tomaat in een Europees boek werd vermeld was in 1544 in een kruidenboek dat door Pietro Andrea Gregorio Mattioli (1501-1577) werd geschreven onder zijn Latijnse naam Matthiolus. Hij meldde dat ze in Italië werden gegeten met olie. zout en peper.

Er is dus niets nieuws onder de zon.