Tomaten en bladluizen

Bladluizen (Aphidoidea) zijn een superfamilie van kleine plantenetende insecten. Ze komen over de hele wereld voor, maar hebben toch een voorkeur voor de wat gematigde zones. Bladluizen zijn een ernstige bedreiging voor tomaten, chilipepers en paprika's. Deze insecten vermenigvuldigen zich zo snel dat ze binnen een dag een hele oogst kunnen verwoesten. Dat betekent ook dat, wanneer je de eerste bladluis over een plant ziet scharrelen, je direct krachtig moet ingrijpen want uit zichzelf gaan ze nimmer meer weg.

Bladluizen zijn kleine sapopzuigende insecten van ongeveer 1 tot 3 millimeter groot. Veelal zijn ze groen van kleur, maar ze kunnen ook zwart witgrijs, bruin, gelig of zelfs rozig zijn. De luizen scheiden een kleverige massa (honingdauw) af. De honingdauw is een voedingsbodem voor allerhande schimmels, die wegens de zwarte kleur roetdauw wordt genoemd. Dat alles veroorzaakt gele plekken (chlorose) en groeistoornissen omdat de plant niet meer goed in staat is om het zonlicht op te nemen. De fotosynthese vermindert of stopt helemaal. De planten kunnen verdrogen of zelfs geheel afsterven (necrose).

Maar bladluizen veroorzaken zelfs nog meer problemen. Tijdens het opzuigen van het plantensap (xyleem) kunnen ook diverse virussen op de planten worden overgebracht.

Hoewel er diverse soorten bladluizen bestaan die in Nederland schade aan de tomatenplanten kunnen veroorzaken is de groene perzikluis (Myzus persicae) wel de grootste boosdoener. In de warmere maanden van het jaar vermenigvuldigt de groene perzikluis zich aseksueel en dat is een supersnelle voortplantingsmethode, waardoor de bladluizensoort binnen zeer korte tijd een plant of zelfs hele kas kan aantasten. Hij houdt van vele plantensoorten, maar de familie waartoe de tomaat behoort, de nachtschadefamilie (Solanaceae), is wel zijn favoriete voedselbron. Dat betekent dat hij ook de aardappel, chilipeper, paprika en aubergine op zijn menu heeft staan. Het lastige van deze bladluizensoort is ook dat hij in toenemende mate resistent wordt tegen de toegepaste insecticiden.
De aardappeltopluis (Macrosiphum euphorbiae) is ook al een bladluizensoort met een voorliefde voor de nachtschadefamilie. Aardappeltopluis leeft vooral aan de onderzijde van de bladeren en op de stelen verspreid over de hele plant. De luis kan dus ook over de hele plant schade veroorzaken. Tevens is hij drager van een aantal virussen.

[Groene perzikluis in actie]

Een bladluizenplaag moet dus direct en meedogenloos worden aangepakt om schade aan de tomaten te voorkomen of te beperken. In principe zijn er een drietal methodes om die strijd aan te gaan: [1] de biologische methode (met natuurlijke vijanden van de bladluizen), [2] de waterspuit (bladluizen zitten niet zo stevig aan de plant en kunnen dus met een sterke waterstraal van de planten worden afgespoten) en [3] het gebruik van pesticiden.

Voor liefhebbers van tomaten, die slechts enkele planten proberen op te kweken, is de methode die gebruik maakt van natuurlijke vijanden, zoals de sluipwesp, natuurlijk een vrijwel onmogelijke opgave. Mocht het wegspuiten van de infestatie van bladluizen met water onvoldoende effect hebben, dan rest niets anders dan het grijpen naar de gifspuit.

Probeer eerst een meer natuurlijke oplossing te gebruiken. Het besproeien van de tomatenplanten met een mengsel van groene zeep, spiritus en water is vaak al een probaat middel gebleken.

Stel het gebruik van de commerciële 'gewasbeschermingsmiddelen' zo lang mogelijk uit omdat het niet altijd zeker is dat de tomaten daarna nog veilig gegeten kunnen worden.